Những bài học ý nghĩa về sự lắng nghe

Trong cuộc sống còn nhiều điều mà chúng ta cần học hỏi, một trong những điều ấy là sự lắng nghe. Những bài học sau đây sẽ cho chúng ta hiểu một cách sâu săc về sự lắng nghe cần phải rèn giũa từng ngày.

Người thông minh thích cãi lý nhưng người trí tuệ thực sự thì biết lắng nghe

Có lẽ, một trong cái khó nhất của con người, đó là dám vứt bỏ cái tôi để lắng nghe ý kiến của người khác, bởi ai cũng muốn chủ kiến của mình là đúng đắn, là cần được ghi nhận. Tuy nhiên, biết lắng nghe lời khuyên, còn cần biết nhận lỗi sửa sai, làm được như vậy thì tâm tình và trí huệ mới có thể thăng hoa.

Đối với nhiều người, thật khó để có thể dừng lại lắng nghe và tiếp thu ý kiến của người khác. Một bài văn phải mất bao ngày vất vả để hoàn thành, một áng thơ phải tốn công bao đêm trằn trọc suy ngẫm… Chúng đã trở thành sản vật của riêng bạn, trong mắt bạn, chúng là đẹp nhất, hoàn hảo nhất.

Tuy nhiên, dù là ai đi nữa, đều cần những người bạn dám khuyên can thẳng thắn chỉ ra những sai lầm. Có câu nói rằng: “Tha sơn chi thạch, khả dĩ công ngọc”. Đá từ ngọn núi khác lại có thể dùng để đánh bóng ngọc bích, ý kiến của người khác có thể giúp mình sửa đổi chỗ sai.

Hơn nữa bản thân cũng cần có sự khiêm tốn nhún nhường. Nếu một mực tự phụ, luôn cho rằng ‘bài văn của mình là hay nhất’, cố cãi tự cho là như vậy, thì dù có gặp được người dám khuyên can nói thẳng cũng vô ích.

Trong “Thế thuyết tân ngữ – Bài điều” có ghi chép một câu chuyện như sau:

Khi Tôn Tử Kinh muốn làm ẩn sĩ, ông nói với một người bạn của mình có tên là Vương Vũ Tự rằng: “Tôi muốn đi ẩn cư, trở về quê hương ‘đường chẩm lưu sấu thạch’”.

“Đương chẩm thạch sấu lưu” vốn là câu nói ẩn dụ miêu tả cuộc sống thanh cao tao nhã của các bậc nho sĩ lấy núi đá làm gối, lấy nước nơi khe suối để súc miệng. Tuy nhiên vì nhất thời lỡ miệng, Tôn Tử Kinh lại nói nhầm thành ‘Đường chẩm lưu sấu thạch’.

Bạn ông liền nói: “Câu ví này của ông có vấn đề rồi! Nước miễn cưỡng có thể coi là gối, tuy nhiên đá thì thực sự không thể ngậm để súc miệng được”.

Đây là một thái độ rất thẳng thắn, một ý kiến rất mực chính xác! Tuy nhiên Tôn Tử Kinh không những không nhận chỗ sai, ngược lại còn cố giải thích một cách biện giải cưỡng từ đoạt lý rằng: “Dùng nước để làm gối thì có thể rửa được tai, dùng đá để súc miệng thì có thể mài răng”.

Theo lời biện luận của Tôn Tử Kinh, thì câu mà ông nói không những không sai, mà còn ẩn chứa nội hàm sâu sắc. Tuy nhiên nếu gối đầu vào nước để rửa tai, thì sẽ khó có thể chăm chú lắng nghe được những lời nói lương thiện; dùng đá mà súc miệng thì có thể mài răng, nhưng lại không thể nghĩ sao nói vậy thẳng thắn nhận sai sót. Cho nên, dù sao đi nữa thì vẫn còn tồn tại lỗi ngôn từ ở đó. Hơn nữa sẽ làm cho sự sai sót càng ngày càng thêm nghiêm trọng.

Phong cách cố cãi lý biện luận, bao biện cho những sai sót trong ngôn từ kiểu như vậy là vô cùng tai hại. Đây là một kiểu biện giải không nên học theo.

Trong lịch sử văn học, có một loại phong cách tốt đẹp khác được người đời truyền tụng được gọi là ‘Tòng thiện như lưu’, ý rằng biết nghe lời nói phải, biết phục thiện.

Trong “Đường thi kỷ sự” có bài thơ ‘Tảo Mai’ của Tăng Tề với hai câu thơ như sau:

“Tiền thôn thâm tuyết lý,

Tạc dạ sổ chi khai”.

Tạm dịch:

“Thôn trước chìm trong tuyết âm u,

Đêm qua mấy cành hoa nở”.

Đọc xong hai câu thơ này, Trịnh Cốc bèn nói: “Trong bài thơ của ông, nếu dùng từ ‘nhất chi khai’ thay cho ‘sổ chi khai’, không những âm vần mềm mại uyển chuyển hơn, mà còn càng phù hợp hơn với tiêu đề của bài thơ”. Tăng Tề nghe lời góp ý hợp lý bèn sửa đổi lại hai câu thơ này của mình.

Cổ nhân cho rằng, dù là bậc thánh hiền đi nữa thì cũng khó có thể không mắc lỗi lầm. Điều quan trọng nhất là biết sai mà dũng cảm sửa chữa. Người biết sai mà dũng cảm sửa chữa là người đáng trân quý.

Trong “Tả truyện” viết: “Nhân thùy vô quá. Quá nhi năng cải, thiện mạc đại yên”, tức là con người ai không có lỗi lầm? Có lỗi mà có thể sửa thì chẳng gì tốt đẹp bằng. Còn nếu có lỗi mà không muốn sửa thì chính là phạm thêm một tầng sai lầm trầm trọng. Đúng như lời Khổng Tử nói: “Quá nhi bất cải, thị vị quá hĩ”, đã sai mà không chịu sửa, vậy mới gọi là sai.

“Cải sửa” là tích cực tu chỉnh lại hành vi sai trái của bản thân cho nên là rất đáng được khen ngợi. Học trò của Khổng Tử là Tử Lộ từng nói: “Vui mừng được nghe lời góp ý của mọi người!” Người có tâm muốn cải sửa lỗi lầm thì nên là giống như thế. Một người chỉ có dũng cảm sửa sai mới có thể không ngừng tu chỉnh lời nói và hành vi của bản thân mình và cuối cùng trở thành một người có đạo đức cao thượng.

Sử sách ghi chép lại rằng, vào năm Trinh Quán thứ 5, Đường Thái Tông nói với trưởng tôn Vô Kỵ và các đại thần trong triều: “Trẫm nghe nói, quân chủ hiền minh thì các đại thần mới dám nói thẳng. Con người rất khó nhìn rõ bản thân mình. Các khanh hãy nói những chỗ hay và chỗ dở của trẫm xem sao?”.

Trưởng tôn Vô Kỵ nói: “Võ công, tài năng văn chương và phẩm hạnh đạo đức của Bệ hạ vượt qua các bậc đế vương từ xưa đến nay. Những quyết sách mà Bệ hạ làm ra và những chỉ lệnh mà Bệ hạ phát ra đều vô cùng chính xác, có lợi cho quốc gia và dân chúng. Là bề tôi, thần bận rộn chấp hành các chỉ lệnh của Bệ hạ, thực sự không phát hiện ra Bệ hạ có khuyết điểm nào cả!”.

Đường Thái Tông nói: “Trẫm muốn nghe những thiếu sót và khuyết điểm của mình, khanh lại chỉ nói lời hay, tùy tiện nịnh hót. Hôm nay trẫm muốn công khai đàm luận về chỗ hay và chỗ dở của các khanh, để làm tham chiếu cho tương lai”.

Một trong những nguyên nhân khiến triều đại nhà Đường trở thành vương triều hưng thịnh nhất trong lịch sử, chính là sự sáng suốt và biết lắng nghe ý kiến góp ý của Hoàng đế Đường Thái Tông.

Tất cả những ví dụ ở trên, đều để kể với hậu nhân những bài học về sự khiêm tốn, biết lắng nghe ý kiến của người khác, chân thành sửa đổi chỗ sai. Ai làm được như vậy, chính là đã biết vứt bỏ cái tôi, cái tự ngã của mình, vô tư tiếp nhận đóng góp của người khác, tài năng cũng nhờ đó mà ngày càng thăng hoa.

Người xưa từng nói, thông minh và trí huệ là hai cảnh giới khác nhau. Người thông minh là có thể hiển thị tất cả tài năng của mình cho người khác biết, nhưng người trí huệ lại là người biết nhìn nhận vẻ đẹp của người khác, biết lắng nghe. Người thông minh thường muốn thay đổi người khác, muốn người khác phải thuận theo ý của mình. Nhưng người trí huệ lại là người biết nhìn lại chính mình và thuận theo tự nhiên. Người thông minh có thể cho ra đời một tác phẩm nghệ thuật đáng giá, nhưng người trí huệ còn biết tu dưỡng để làm nên những tác phẩm đạt tới cảnh giới thanh cao.

Lại cũng có câu nói rằng, chúng ta mất 2 năm để học nói, nhưng phải mất cả đời để học im lặng và lắng nghe.

Vậy nên, hãy học tập người xưa làm một người có trí huệ, vứt bỏ thói xấu cố chấp, thói quen cố cãi theo cái lý của mình, học cách lắng nghe, ấy chính là chúng ta đang đề cao lên vậy!

Người Do Thái luôn dạy con 2 cái tai lớn hơn 1 cái miệng

Kể chuyện, đọc sách vốn là thói quen không thể thiếu với người Do Thái. Một bà mẹ Do Thái đang kể chuyện cho cậu bé tên Luis nghe như thường lệ. Bỗng cậu bé mở hai mắt sáng long lanh, nói với mẹ: “Mẹ ơi, hôm ở trận đá bóng, trước khi vào sân, bạn Parker sợ đến nỗi hai chân run lập cập, haha… Lớp chúng con có bạn tên là Hanna, đầu bạn ấy giống như đống cỏ khô ấy, chúng con đều gọi bạn ấy là Nữ hoàng sư tử…”

“Luis”, mẹ ngắt lời: “Con còn nhớ mẹ từng kể cho con chuyện gì không?” – “Con nhớ ạ”. Cậu bé bắt đầu nhớ lại câu chuyện mà mẹ vừa kể: “Ngày xưa, có một ông chủ sai người hầu của mình ra chợ tìm mua thứ ngon nhất trên đời về cho ông ta, kết quả là người hầu đó mua một chiếc lưỡi mang về. Vài ngày sau, ông chủ đó lại sai người hầu ra chợ mua một thứ không ngon nhất về, kết quả là người đó vẫn mua về một chiếc lưỡi”.

Đợi Luis kể xong, mẹ hỏi: “Câu chuyện này nói với chúng ta điều gì nhỉ?”. Luis trả lời: “Thứ ngon nhất trên đời cũng là cái lưỡi, thứ không ngon nhất cũng là cái lưỡi, bài học trong câu chuyện này là… nhắc nhở chúng ta không được nói lung tung!”. Sau đó, Luis cũng hiểu ý liền nói với mẹ: “Mẹ ơi, con hiểu rồi, sau này con sẽ không tùy tiện phê bình người khác nữa”. Mẹ mỉm cười xoa đầu Luis và hát ru cậu ngủ. Khi Luis thích tùy tiện bình luận về người khác, mẹ đã kể cho cậu nghe một câu chuyện rất có ý nghĩa, đó là không được tùy ý đánh giá người khác.

Người Do Thái rất ghét những người “lắm lời”. Do đó, chúng ta luôn thấy rằng người Do Thái rất kiệm lời. Đương nhiên, điều đó không có nghĩa là họ không thân thiện, không biết giao tiếp.

Đối với người Do Thái, những người luôn thao thao bất tuyệt, khoe khoang mình trước mặt người khác thường là những người ngốc nghếch; Còn người biết lắng nghe mới là người thông minh. Vì thế, người Do Thái đã lưu truyền câu nói: “Khi kẻ ngốc cười phá lên thì người thông minh chỉ cười mỉm”.

Cha mẹ Do Thái đều dạy con cái họ một câu ngạn ngữ cổ là: “Thượng Đế tạo cho con người hai cái tai, một cái miệng, là để chúngta nói ít, nghe nhiều”… Do đó, khi giao tiếp, đa số họ đều nghiêm túc lắng nghe ý kiến của người khác. Cha mẹ Do Thái cũng thường ví: Lời nói đúng mực như liều thuốc tốt, giúp con người đạt được mục đích, nhưng nếu nói quá nhiều lại có tác dụng ngược lại, không nhữngkhông có ích mà còn làm hại bản thân.

Người Do Thái thường nói: “Im lặng là vàng, hùng biện là bạc”, để khuyên răn mọi người nghe nhiều, nói ít. Trong gia đình Do Thái, cha mẹ thường cho trẻ đọc những câu danh ngôn hoặc những đoạn văn hay, giúp trẻ hiểu được rằng việc lắng nghe quan trọng hơn lời nói. Cha mẹ cũng luôn dạy trẻ cần tôn trọng người khác, không nên chỉ biết thổ lộ lòng mình, mà cần chú ý lắng nghe tâm sự của bạn bè, cảm nhận niềm vui, nỗi buồn của họ, đó mới là người bạn thật sự. Hơn nữa, cha mẹ Do Thái còn nhắc nhở trẻ biết trân trọng những người bạn biết lắng nghe, cùng trẻ tạo môi trường giao tiếp vui vẻ.

Bài học về sự lắng nghe – Khổng Tử và bài toán 8×3=23

Xưa nay người học Toán đều biết, 8×3 =23 là điều phi lý. Nhưng trong cuộc sống, mọi vấn đề đều có cách giải quyết linh hoạt của nó.

Nhan Uyên – “đệ tử ruột” của Khổng Tử trên một lần đi làm việc, anh thấy có một đám đông ở tiệm vải. Lúc này người mua người bán đang tranh cãi rất quyết liệt

Người mua thét lên: “ 3×8=23 sao ông cứ đòi 24″.

Nhan Uyên thấy trái tai gai mắt nên khuyên bảo người mua “Vị đại ca này, anh tính nhầm rồi. 3×8=24 sao là 23 được? Anh tính sai rồi, đừng cãi cọ nữa”

Người mua không phục, chỉ thẳng mặt Nhan Uyên nói: “Ai cần ngươi phân xử hay sao? Ngươi biết tính toán sao? Muốn phân xử chỉ có cách tìm Khổng phu tử, đúng hay sai hãy để ông ấy định đoạt. Đi! ta hãy tìm ông ấy để phân xử”.

Nhan Uyên đáp: “Được. Nếu Khổng phu tử nói anh sai, vậy xử lý sao?”

Người mua nói: “Nếu ta sai, hãy lấy đầu ta. Nhà ngươi sai thì sao?”

Nhan Uyên trả lời: “Nếu tôi sai, tôi sẽ từ quan”.

Hai người đánh cuộc với nhau như thế, cũng đã tìm gặp được Khổng Tử.

Khổng Tử nói: “Ba nhân tám là 23”, Nhan Uyên lòng không phục.

Khổng Tử hỏi rõ tình huống, rồi quay sang Nhan Uyên cười nói: “Ba nhân tám là 23 đó! Nhan Uyên, con thua rồi, lấy mũ quan xuống đem cho người ta đi”.

Nhan Uyên trước giờ không cãi lời sư phụ nên đành phải cởi mũ đưa cho người kia, người đó vênh váo nhận mũ rồi rời đi. Tuy không nói nhưng Nhan Uyên vẫn không phục và nghĩ người thấy của mình đã già nên lú lẫn rồi nên anh không muốn học nữa. Anh lấy cớ ở nhà có việc nên xin nghỉ học. Khổng Tử không nói gì chỉ chúc người đệ tử của mình bình an và cũng dặn dò 2 câu:

“Cổ thụ nghìn năm không náu thân, sát nhân không rõ chớ động thủ”

Trên đường về, Nhan Uyên gặp trận mưa to định trú tại một cây cổ thụ ven đường nhưng chợt nhớ đến lời dặn của thấy “Cổ thụ nghìn năm không náu thân…” nên tránh xa cây cổ thụ kia. Vừa rời đi, bỗng có sấm sét đánh vào cây cổ thụ nọ làm đổ cây.

Nhan Uyên lấy làm may và tự nhủ “Câu đầu của sư phụ đã cứu mình một mạng nhưng chẳng lẽ mình lại sát nhân ư?”.

Khi về tới nhà, trời cũng đã khuya nên Nhan Uyên không muốn kinh động người nhà, dùng bảo kiếm của mình đẩy cửa phòng nơi thê tử ngủ. Đến bên giường bỗng thấy có 2 người ngủ trên chiếc giường của anh, cơn tức giận nổi bùng lên và định giơ kiếm chém nhưng chợt nhớ lời dặn của thầy:

“sát nhân không rõ chớs động thủ”.

Kiềm cơn tức giận lại, anh bèn đốt đèn lên xem thì thấy người nằm bên thê tử của mình đó là muội muội của anh.

Ngày hôm sau, Nhan Uyên quay lại nhà của người thầy mình, anh quỳ xuống nói:

“Sư phụ, hai câu người nói đã cứu ba người là con, vợ con và muội muội của con đó! Sao người lại biết trước chuyện sẽ xảy ra vậy?”

Khổng Tử đỡ Nhan Uyên dậy và dạy bảo:

Ngày hôm qua thời tiết khô nóng, đoán chừng sẽ có cơn dông, nên ta nhắc nhở con: “Ngàn năm cổ thụ không ai náu thân”, con lại mang khí bực trong người, trên thân đeo bảo kiếm, cho nên ta khuyên con “sát nhân không rõ chớ động thủ”.

Nhan Uyên vừa vái lạy vừa nói: “Sư phụ liệu sự như thần, đệ tử mười phần kính nể!”

Khổng Tử lại nói tiếp: “Ta biết rõ con xin phép về nhà nghỉ là mượn cớ, thật ra cho rằng ta đã già nên hồ đồ rồi, không muốn học ta nữa. Con nghĩ xem, ta nói ba nhân tám bằng 23 là đúng, con thua, bất quá là thua cái mũ quan kia, nếu ta nói ba nhân tám bằng 24 mới đúng, người mua kia thua, đây là một mạng người đó. Vậy con nói xem, chức vị quan trọng hay mạng người quan trọng hơn?”

Nhan Uyên bỗng nhiên tỉnh ngộ, quỳ gối trước mặt Khổng Tử mà thưa: “Sư phụ trọng đại nghĩa coi nhẹ tiểu tiết, đệ tử còn tưởng rằng Sư phụ vì lớn tuổi mà thiếu minh mẫn, đệ tử hổ thẹn vạn phần”.

Từ đó về sau, bất luận Khổng Tử đi đến đâu, Nhan Uyên theo đến đó không rời sư phụ.

Câu chuyện về sự lắng nghe về sự tích chú mèo Hello Kitty

Một cô bé sống trong một gia đình điển hình như vậy. Bố mẹ đi làm thì cô bé đến trường, rất ít khi gặp nhau. Cô muốn nói chuyện nhưng không biết nói với ai. Chẳng ai có thì giờ ngồi nghe cô nói. Bạn bè cũng cuốn quýt với những ca học, một số thì mải mê với trò chơi điện tử hiện đại với hình ảnh ảo ba chiều như thật. Cô bé cảm thấy cô đơn và thu mình vào vỏ ốc. Nhưng cô cũng không được yên, vì cô rất bé nhỏ và nhút nhát nên hay bị những đứa trẻ lớp trên trêu chọc, giật cặp sách, giật tóc, đôi khi cả đánh nữa.

Một buổi chiều, khi bị nhóm bạn lớp trên lôi ra làm trò đùa, cô buồn bã đi ra công viên gần nhà, ngồi trên ghế đá và khóc. Khóc một lúc, cô ngẩng lên thì thấy một ông già đang ngồi cạnh mình. Ông già thấy cô ngẩng lên thì hỏi:

– Cháu gái, tan học rồi sao không về nhà mà lại khóc?

Cô bé lại òa lên tức tưởi:

 – Cháu không muốn về nhà. Ở nhà buồn lắm, không có ai hết. Không ai nghe cháu nói!

– Vậy ông sẽ nghe cháu!

Và cô bé vừa khóc vừa kể cho ông già nghe tất cả những uất ức, những buồn rầu trong lòng bấy lâu nay. Ông già cứ im lặng nghe, không một lời phán xét, không một lời nhận định. Ông chỉ nghe. Cuối cùng, khi cô bé kể xong, ông bảo cô đừng buồn và hãy đi về nhà.

Từ đó trở đi, cứ tan học là cô bé vào công viên ngồi kể chuyện cho ông già nghe. Cô thay đổi hẳn, mạnh dạn lên, vui vẻ lên. Cô bé cảm thấy cuộc sống vẫn còn nhiều điều để sống.

Cho đến một hôm, cô bé bị một bạn trong lớp đánh. Vốn yếu đuối không làm gì được, cô uất ức và nóng lòng chạy đến công viên để chia sẽ cho vơi bớt nỗi buồn tủi. Cô bé vội vã, chạy qua đèn đỏ…

Ngày biết tin cô bé mất, vẫn trong công viên, vẫn trên chiếc ghế đã mà cô bé hay ngồi, có một ông lão lặng lẽ đốt một hình nộm bằng giấy. Đó là món quà mà ông muốn đưa cho cô bé ngày hôm trước, nhưng không thấy cô bé đến. Hình nộm là một con mèo rất đẹp, trắng trẻo, có đôi tai to, mắt tròn xoe hiền lành, nhưng không có miệng. Ông già muốn nó ở bên cạnh cô bé, mãi lắng nghe cô mà không bao giờ phán xét. 

Từ đó trở đi, trên bàn học của mỗi học sinh Nhật thường có một búp bê hình mèo không có miệng – Chú mèo hiện nay đã mang hiệu “Hello Kitty” (bạn đã bao giờ để ý mèo Hello Kitty không hề có miệng?) – chú mèo được làm ra với mục đích lắng nghe tất cả mọi người.

Tôi không biết “sự tích” Hello Kitty này có thật hay không. Tôi cũng không phải nhà quảng cáo cho thương hiệu ấy. Tôi chỉ biết mỗi lần nhìn hình chú mèo Hello Kitty là một lần tôi được nhắc nhở phải biết lắng nghe người khác – thực sự lắng nghe.

Bạn thấy đó, bài học người xưa dạy không bao giờ sai và vẫn còn thấm đẫm ý nghĩa cho đến ngày nay.

Suckhoecuocsong.vn